เศรษฐกิจปี 2023 ปี 2022 ว่าหนักแล้ว! แต่ปี 2023 หนักกว่า! วิกฤติซ้อนวิกฤต เอาตัวรอดอย่างไร!?! | Money Matters EP.191

หลังจากวิกฤตนี้ผ่านพ้นไป เศรษฐกิจโลกก็จะเข้าสู่รูปแบบใหม่ที่ไม่เหมือนเดิม ทั้งในแง่ของการเติบโต เงินเฟ้อ และนโยบายเศรษฐกิจ ดังนั้น บทความนี้จะเป็นจุดเริ่มต้นของวิกฤตเศรษฐกิจที่กำลังจะเกิดขึ้นในปีหน้า โดยจะขอไล่เลียงไปถึงโอกาสและเหตุการณ์สำคัญที่จะทำให้เศรษฐกิจโลกเข้าสู่ภาวะถดถอย แม้ว่าในปัจจุบัน เศรษฐกิจสหรัฐยังคงขยายตัวค่อนข้างดี ไม่ว่าจะวัดจากยอดค้าปลีก การลงทุน การผลิตภาคอุตสาหกรรม หรือจะเป็นตัวเลขตลาดแรงงานก็ตาม เศรษฐกิจโลก 2566ซึ่งทั้งหมดเพิ่งเริ่มเห็นสัญญาณชะลอตัวลงเพียงเล็กน้อยเท่านั้น แต่ผู้เขียนมองว่า แนวโน้มเศรษฐกิจสหรัฐในระยะต่อไป น่าจะเห็นการชะลอลงของการบริโภคสินค้าและบริการอย่างมีนัยสำคัญ เนื่องจากการบริโภคสินค้าที่เคยพุ่งขึ้นสูงจากการ “อั้น” การบริโภค (Pent-up Demand) กำลังกลับเข้ามาสู่จุดสมดุล ขณะที่การบริโภคบริการไม่น่าจะเพิ่มเติมจากแนวโน้มก่อน Covid-19 ได้มากนัก และยิ่งเมื่อรายได้กำลังจะถูกกระทบจากภาวะเศรษฐกิจถดถอย ทำให้เราจะเห็นการบริโภคบริการลดลงอย่างรวดเร็วในระยะถัดไป

ในฟากของนโยบายการเงิน เป็นไปได้ที่การส่งสัญญาณขึ้นดอกเบี้ยอย่างรุนแรงในการคาดการณ์ (Dot plot) ในเดือน ก.ย. นี้ เป็นการส่งสัญญาณที่รุนแรงครั้งสุดท้าย เพราะหลังจากนี้ แรงกดดันจะเริ่มมีมากขึ้นจากภาคการเงินโลกที่มีความปั่นป่วนเพิ่มขึ้น ขณะที่เศรษฐกิจจะเริ่มชะลอลงเร็วขึ้นในระยะถัดไป เศรษฐกิจโลก 2023โดยในปัจจุบัน หลังจาก Fed มีนโยบายที่เข้มงวดขึ้น ความผันผวนตลาดการเงินโลกก็เพิ่มขึ้น ราคาสินทรัพย์การเงินลดลง มูลค่าตลาด (Market Cap) ของหุ้นซึ่งวัดโดยดัชนี Wilshire 5000 all-cap หายไปแล้ว 12 ล้านดอลลาร์สหรัฐตั้งแต่ต้นปี ตลาดพันธบัตรขาดทุน 7 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือ 21% ขณะที่มูลค่าตลาดของ crypto หายไป 2 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐในปีที่ผ่านมา ราคาบ้านกำลังชะลอลง ด้านอัตราดอกเบี้ยสินเชื่อที่อยู่อาศัยแตะ 7% เพิ่มขึ้นจาก 3% ในปีที่แล้ว ปัจจุบัน ตลาดการเงินกำลังประสบปัญหาสองประการ กล่าวคือ (1) การขาดสภาพคล่อง (Illiquidity) หรือ (2) การล้มละลาย (Insolvency) โดยปัญหาสภาพคล่องจะเกิดขึ้นก่อน

เห็นได้จากกองทุนบำเหน็จบำนาญของอังกฤษ ที่เมื่อดอกเบี้ยสูงขึ้นจะต้องเผชิญกับการเรียกหลักประกัน (Margin call) ทำให้ต้องขายพันธบัตรมาจ่าย Margin call ดังกล่าว ทำให้ดอกเบี้ยปรับขึ้นแรงมาก จนทำให้ธนาคารกลางอังกฤษต้องเข้ามาทำ QE อีกครั้ง เศรษฐกิจไทย 2566 ล่าสุด แต่กองทุนบำเหน็จบำนาญไม่ใช่ผู้ถือพันธบัตรเพียงรายเดียวที่อาจประสบปัญหาสภาพคล่อง กองทุนการเงินระหว่างประเทศ  (IMF) ได้เตือนเกี่ยวกับกองทุนตราสารหนี้ปลายเปิด (open-ended bonds funds) ซึ่งมีสินทรัพย์อยู่ที่ 41 ล้านล้านดอลลาร์ โดย ณ ปัจจุบัน กองทุนเหล่านี้กำลังเผชิญกับเงินทุนกำลังไหลออกกว่า 8% ในปีนี้ ต้นทุนการเงินที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วทำให้ตลาดพันธบัตรเริ่มขาดสภาพคล่อง คล้ายกับในช่วงเดือน มี.ค. 2020 อีกครั้ง โดยไม่มีผู้ซื้อพันธบัตรแม้ผลตอบแทนจะปรับเพิ่มขึ้นก็ตาม ทั้งนี้ หลายฝ่ายกำลังจับตาว่า ความปั่นป่วนของตลาดการเงินจะนำมาสู่การล้มละลายหรือ Insolvency หรือไม่ ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อมูลค่าทรัพย์สินต่ำกว่าหนี้สิน และเคยเกิดขึ้นกับ บริษัทประกัน AIG และวานิชธนกิจ Lehman Brothers ในปี 2008

ทั้งนี้ ถึงแม้ว่าทางการได้ทำการ Stress test สถาบันการเงินอย่างต่อเนื่อง แต่ความเสี่ยงก็ยังมีอยู่ อันดับเศรษฐกิจโลก 2023 โดยทางการมีมาตรวัด 3 ประการ คือ  (1) บริษัทมีเงินทุนไม่เพียงพอ และได้กู้ยืมเงินมากเกินไปหรือไม่ (2) มีรูปแบบธุรกิจที่น่าสงสัย (เช่น มีธุรกรรมจำนวนมากในตลาดที่อยู่อาศัยในอเมริกา) หรือ (3) ดำเนินธุรกิจที่มีความเสี่ยงสูง ปัจจุบันมีธนาคาร 30 แห่งที่หน่วยงานกำกับดูแลกำหนดให้มีความสำคัญอย่างเป็นระบบ (Global systemically important bank (G-Sib)) โดยส่วนใหญ่มีเงินกองทุนมูลค่า 13% ของสินทรัพย์เสี่ยง และมีหนี้มูลค่าห้าเท่าของทุน (เทียบกับ Lehman brothers ที่มีเงินกองทุน 3% และมีหนี้ 30 เท่าก่อนวิกฤต) โดยเฉลี่ยแล้ว ธนาคารต่างๆ มีสัดส่วนกำไรต่อส่วนของผู้ถือหุ้น (Return on Equity: ROE) ที่ 4-9% ของส่วนของผู้ถือหุ้น (ยกเว้น Credit Suisse ที่ขาดทุนถึง -14% ของเงินกองทุน) อย่างไรก็ตาม คาดการณ์เศรษฐกิจไทย 2566 ยากที่จะทราบว่าในแต่ละธนาคาร มีการทำธุรกรรมที่มีความเสี่ยงอย่างมากหรือไม่

ธุรกิจที่มีความเสี่ยงต่อไปคือ อสังหาริมทรัพย์ ถึงแม้ว่าหนี้ภาคอสังหาริมทรัพย์ในสหรัฐจะลดลงเมื่อเทียบกับช่วงวิกฤตการเงิน แต่การเติบโตของของราคาในที่อยู่อาศัยในช่วงหลังท่ามกลางดอกเบี้ยขาขึ้นแสดงให้เห็นว่าผู้ซื้อบางรายกำลังจะประสบปัญหาไม่สามารถผ่อนได้ ทั้งนี้ ข่าวเศรษฐกิจโลก 2023 ผู้กู้ภาคอสังหาฯ บางรายเลือกใช้หนี้ที่มีอัตราดอกเบี้ยลอยตัว ซึ่งหมายความว่าค่าใช้จ่ายในการชำระหนี้ได้เพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าแล้ว (เพราะดอกเบี้ยเงินกู้ภาคอสังหาฯ ขึ้นจาก 3% เป็น 7% แล้ว) อีกหนึ่งภาคการเงินที่ต้องจับตาคือ สินเชื่อเพื่อผู้บริโภคที่ไม่มีหลักประกัน (Unsecured consumer finance) และบัตรเครดิต รวมถึงเงินกู้ที่เป็นดอกเบี้ยลอยตัว และดอกเบี้ยจะถูกปรับราคาสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว เช่น หนี้อสังหาริมทรัพย์เชิงพาณิชย์ และเงินกู้รถยนต์ ธุรกิจต่อไปที่จะมีความเสี่ยงได้แก่ ธุรกิจประเภทให้บริการซอฟต์แวร์ เนื่องจากมีรายได้ในรูปแบบการสมัครสมาชิก (Subscription fee-based income) และธุรกิจเหล่านี้ก็ใช้กระแสเงินสุดจากค่าสมาชิกรายเดือนมาค้ำประกันในการขอสินเชื่อ ภาพรวมเศรษฐกิจไทย 2566 บ่งชี้ว่าบริษัทเหล่านี้ได้รับสินเชื่อสูงมาก (Highly leveraged) และเสี่ยงต่อการผิดนัดชำระหนี้หากลูกค้ายกเลิกบริการโดยภาพรวมแล้ว ความเสี่ยงล้มละลายของธุรกิจต่าง ๆ มีความเสี่ยงมากที่สุด เนื่องจากหนี้โดยภาพรวมของภาคธุรกิจมีสัดส่วน 80% ของ GDP เทียบกับ 65% ในปี 2007 หนึ่งในสามของหนี้องค์กรในอเมริกาได้รับการจัดอันดับ BBB ซึ่งเป็นระดับการลงทุนที่ต่ำที่สุด (และหากถูกปรับลดระดับลง ก็จะขาดสภาพคล่องทันที) เศรษฐกิจปี 2023